กฏหมายที่เกี่ยวข้อง

กฏกระทรวง-กำหนดมาตรฐานในการบริหารและการจัดการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัยและสภาพแวดล้อมในการทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร ปั้นจั่นและหม้อน้ำ พศ. ๒๕๕๒ (อ่านหมวด ๑ ส่วนที ๔ รถยก) : คลิ๊กตรงนี้

ความรู้ทั่วไปและหลักการยกของโฟร์ค-ลิฟท์

ความรู้ทั่วไป

โฟร์ค-ลิฟท์หรือรถยกที่มีใช้งานในภาคอุตสาหกรรมมีหลายแบบ หลายยี่ห้อ, การออกแบบที่หลากหลายและแตกต่างนั้น มีเจตนารมณ์หลักเพื่อตอบสนองการขนย้ายฯ ที่คล่องตัวและปลอดภัยมากที่สุดกับชิ้นงานหรือสินค้าที่รูปร่างแตกต่างกันนั่นเอง อย่างไรก็ตาม ผู้คนมักจะพูดกันสั้นๆ ว่าเพื่อความเหมาะสมกับการใช้งาน ซึ่งบางครั้งคำว่าเหมาะสมกลายเป็นคำพูดเพียงง่าย หากแต่ความหมายที่แท้จริงอาจเข้าใจอย่างคลุมเครือ, แสงตะเกียง.ดอทคอมเพียงหวังว่าเมนูนี้จะช่วยไขความกระจ่างที่กล่าวถึงนี้ ซึ่งยังหมายรวมถึงเรื่องอื่นๆ ซึ่งเกี่ยวข้องกับโฟร์ค-ลิฟท์ด้วย

โฟร์ค-ลิฟท์ที่ใช้กันมาก มีสามแบบและที่ใช้กันมากที่สุดคือโฟร์ค-ลิฟท์แบบน้ำหนักถ่วง :

โฟร์ค-ลิฟท์แบบขนย้ายผลิตภัณฑ์หรือชิ้นงานทรงยาว (Side loader) โฟร์ค-ลิฟท์แบบน้ำหนักถ่วง (Counter weight forklift) โฟร์ค-ลิฟท์แบบเดินตาม (Walk behind forklift)

1.หลักการยกของโฟร์ค-ลิฟท์แบบน้ำหนักถ่วง (Lifting Principle)

โฟร์ค-ลิฟท์มีพื้นฐานมาจากคานกระดกทั่วไป สินค้าที่จะยกต้องไม่หนักกว่าน้ำหนักถ่วงด้านหลัง หากน้ำหนักเกิน รถจะกระดกคะมำหน้า

ทบทวนความเข้าใจขั้นพื้นฐานก่อนเข้าเรื่อง :

จุดศูนย์ถ่วง (CG-Center Gravity)-คือจุดรวมน้ำหนักของวัตถุ ทำให้วัตถุอยู่ในสภาพสมดุล ทฤษฏีการล้มของวัตถุ-วัตถุจะล้มก็ต่อเมื่อมีแรงภายนอกมากระทำ ให้จุดศูนย์ถ่วงออกนอกฐานรับแรง ทฤษฏีของคาน, งานที่เกิดเนื่องจากระบบคาน =แรงxระยะทาง หน่วยเป็นนิวตันเมตร

โฟร์คลิฟท์มีหลักการทำงานมาจากทฤษฏีของคาน, การออกแบบเชิงวิศวกรรม จุดหมุนจะอยู่ประมาณแกนล้อหน้า ฉะนั้นความสามารถในการยกของรถฯ จะมีค่าเท่ากับระยะทางจากแกนล้อหน้าคูณด้วยจุดศูนย์ถ่วงนำหนักของโฟร์ค-ลิฟท์ท่อนหลัง และต้องไม่ลืมว่าน้ำหนักหลักของโฟร์ค-ลิฟท์ท่อนหลังอยู่ที่น้ำหนักถ่วงด้านท้าย ฉะนั้นผู้ชำนาญการณ์มักอธิบายว่า ความสามารถของโฟร์ค-ลิฟท์มีค่า=เท่ากับระยะทางจากแกนล้อหน้าคูณด้วยจุดส่วนถ่วงของน้ำหนักถ่วงด้านหลัง อย่างไรก็ตามบริษัทผู้ผลิตจะแสดงความสามารถไว้แล้วบนตัวรถฯ

Load Center (LC)-คือระยะไกลสุดจากโคนงาไปทางด้านปลายงา ซึ่งโฟร์ค-ลิฟท์สามารถยกของได้เต็มประสิทธิภาพ ตัวอย่างเช่นโฟร์ค-ลิฟท์ขนาด 3 ตัน ยกชิ้นงานรูปทรงเหลียมที่มีมิติกว้าง ยาวและสูงน้ำหนัก 3 ตัน หากจุดศูนย์ถ่วงของชิ้นงานที่กล่าวถึงนี้ตกห่างจากโคนงานไม่เกินระยะ Load Center-LC, โฟร์คลิฟท์จะสามารถยกได้ แต่หากจุดศูนย์ถ่วงฯ ตกเลยระยะนี้ออกไปโฟร์ค-ลิฟท์ก็จะคะมำหน้าเป็นไปตามทฤษฏีของคาน

LC ของโฟร์ค-ลิฟท์ขนาด 2-15 ตันลงมามักจะอยู่ที่ระยะ 500 มิลลิเมตรจากโคนงา (ภาษาจำเพาะทางเทคนิคเรียกว่า 500 mm.Load Center) LC ของโฟร์ค-ลิฟท์ขนาด 15-31 ตัน อยู่ที่ 500-750 มิลลิเมตรหรือมากกว่า ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับรุ่น ยี่ห้อและการออกแบบของบริษัทผู้ผลิต

การคว่ำของโฟร์คลิฟท์ (Topple Principle)-การออกแบบเชิงวิศวกรรมของตัวรถ, โฟร์ค-ลิฟท์จะเลี้ยวด้วยล้อคู่หลัง ฐานรับแรงเป็นรูปสามเหลียมและมีจุดศูนย์ถ่วงรถตัวเปล่าอยู่ประมาณกลางๆ ของตัวรถ (ดูภาพด้านล่างประกอบ), เมื่อบรรทุกโหลดจุดศูนย์ถ่วงจะเปลี่ยนขยับไปด้านหน้ารถ เมื่อมีแรงจากภายนอกมากระทำให้จุดศูนย์ถ่วงออกนอกฐานรับแรง โฟร์ค-ลิฟท์จะคว่ำ

ดูภาพและอ่านคำอธิบายเพิ่มเติม-รถตัวเปล่าจุดศูนย์ถ่วงจะอยู่ที่ CG Truck ซึ่งจะสังเกตได้ว่าจุดศูนย์ถ่วงของรถฯ จะอยู่ใกล้ขอบฐานรับแรงด้านข้าง ฉะนั้นโฟร์ค-ลิฟท์ตัวเปล่าหากมีแรงมากระทำด้านข้าง เช่นเลี้ยวที่ความเร็วสูง, รถจะคว่ำข้างพลิกตะแคงได้ง่าย แต่จะคะมำหน้าได้ยาก ทั้งนี้อันเนื่องมาจาก CG Truck อยู่ห่างจากฐานด้านหน้า จุดศูนย์ถ่วงออกนอกฐานรับแรงด้านหน้าได้ยาก

เมื่อรถบรรทุกโหลด จุดศูนย์ถ่วงรวม (Combined CG) จะขยับไปด้านหน้าเข้าใกล้ฐานรับแรงด้านหน้ามากขึ้น แต่จะมีระยะไกลจากฐานรับแรงด้านข้าง หากมีแรงมากระทำตัวอย่างเช่นบรรทุกโหลดและเบรคกระทันหัน รถฯ จะคะมำหน้า, ในแง่ทางเทคนิคควบคุมหรือเทคนิคการใช้โฟร์ค-ลิฟท์ ขนย้ายของจึงกำหนดว่า

ขับโฟร์ค-ลิฟท์ตัวเปล่าอย่าเลี้ยวด้วยความเร็วสูง รถจะเกิดอุบัติเหตุพลิกตะแคงด้านข้างได้ง่าย ขับโฟร์ค-ลิฟท์บรรทุกโหลดอย่าเบรคกระทันหัน รถจะเกิดอุบัติเหตุคะมำหน้า

กลับหน้าแรก : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู วิธีตรวจสภาพโฟร์ค-ลิฟท์ก่อนใช้งานประจำวัน : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู วิธีลดภาวะเสี่ยงและวิธีควบคุมอันตรายในงานโฟร์ค-ลิฟท์ : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู แผนขนย้ายงานปฏิบัติการโฟร์ค-ลิฟท์ Handling Plan : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู การตรวจติดตามความปลอดภัย Safety Audits : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู วิธีฝึกภาคสนาม ซ้อนวางชิ้นงานแบบซิกแซกสลับฟันปลา : คลิ๊กตรงนี้

ไปยังเมนู การทบทวนการบริหารจัดการเพื่อพัฒนาปรับปรุงระบบ : คลิ๊กตรงนี้